O Carballiño é a entidade de poboación máis recente da comarca. Xestouse ao redor da feira creada polos frades de Oseira no primeiro terzo do século XVII. A súa condición de encrucillada, lugar de paso natural entre as Rías Baixas e o interior meridional de Galicia, e entre O Ribeiro e o norte de Portugal con Compostela, marcou tanto a orixe da feira como a súa consolidación e puxanza posteriores.
Naceu O Carballiño ao pé do camiño (s. XVII) nas terras do mosteiro de Oseira (s. XII), unha das abadías máis poderosas da Baixa Idade Media; converteuse no eixo da arrieiría tras popularizarse a súa feira (s. XVIII); acrecentou o interese xeral coa difusión dos poderes curativos das súas augas termais (s. XIX); emprendeu iniciativas industriais e comerciais, creando fábricas do papel, madeira, xabón e curtidos (s. XIX), e buscou novos horizontes, primeiro, allende as augas atlánticas ( ss. XIX e XX) e, máis tarde, en Europa Central (s. XX), coma se a condición de emigrado viñéselle imposta co seu nacemento.
O seu nome herdouno do lugar, como sucede con tantos pobos. Os investigadores que se ocuparon de coñecer a xénese do topónimo coinciden nisto, aínda que discrepan na súa orixe. Parece prevalecer, con todo, a teoría do apelativo cariñoso, que en Galicia adoita ser un diminutivo, como referente último. Segundo isto, O Carballiño, indicaría afecto cara a ese lugar poboado de carballos ou talvez no que algún deles sobresaíse. En diversos períodos históricos o nome foi castelanizado erroneamente, sendo substituído por Carballino, palabra carente de significado algún, xa que o diminutivo castelán sería en todo caso roblecito.
